قاضی محمد

سمت چپ: قاضی محمد سمت راست: مصطفی بارزانی
شناسنامه
نام کامل	قاضی محمد
معروف به	پیشوا
زادروز	۱۲۷۲
زادگاه	مهاباد، ایران
تاریخ مرگ	۱۳۲۶
محل مرگ	مهاباد، کردستان (ایران)
خویشاوندان سرشناس	صدر قاضی. سیف فاضی. محمدقاضی (مترجم)
دین	اسلام (سنی)
اطلاعات سیاسی
حزب سیاسی	رهبرحزب دموکرات کردستان
سمت	رهبر حزب
سمت‌های پیشین	قاضی شهر مهاباد
فعالیت‌ها	حضور در جمعیت احیای کرد (ک. ژ. ک.), تشکیل جمهوری مهاباد (نشان)
ن • ب • و

قاضی محمد (زادهٔ ۱۱ اردیبهشت ۱۲۷۹ – درگذشتهٔ ۱۳۲۶) قاضی، موسس و رییس جمهور جمهوری مهاباد در سال ۱۹۴۷ بود. او پیشتر قاضی شهر مهاباد بود که بعد از جنگ جهانی دوم رهبر سیاسی حزب دموکرات کردستان و جمهوری کردستان را بر عهده گرفت. قاضی محمد توسط حکومت پهلوی در میدان چوارچرا شهرمهاباد اعدام شد.

ابتدای زندگی

قاضی محمد، فرزند قاضی علی در یکی از خانواده‌های مشهور و قدرتمند شهر مهاباد به دنیا آمد.^[۱]

سرسلسله خانواده قاضی‌ها، از مهاجرین گرجی‌اند ^[۲]که در زمان حکمرانی بداق سلطان مکری از گرجستان به ایران آمدند که از نوادگان میرزا محمد (سرسلسله خاندان) میتوان به میرزا محمود اشاره کرد که عهده‌دار حل و فصل دعاوی و حل مسائل شرعی مردم بوده است . در هنگام حمله سپاهیان روس در جنگ اول جهانی ، میرزا فتاح عموی قاضی علی ( پدر قاضی محمد ) و سه نفر از فرزندان میرزا فتاح توسط روسها کشته میشوند .^[۲] در سال ۱۳۱۵ ، قاضی محمد بعنوان ریاست معارف شهر مهاباد برگزیده میشود و در ضمن تا سال ۱۳۲۱ رئیس جمعیت شیر و خورشید مهاباد نیز بود .^[۲] در سوم مرداد سال ۱۳۱۹ ، قاضی شیخ محسن و یا قاضی های دیگر محلی تهمت تبلیغ وهابیت را به قاضی محمد میزنند که وزیر کشور وقت به نخست وزیر تکذیبه نوشته و این اتهام را نامعتبر میداند .^[۳][۲]

بنا به گفته دوستان قاضی محمّد، او مردی فرهنگ دوست، خوش بیان، ادیب و هنر دوست، اهل گفتگو و در همان حال مبارز سیاسی ملی‌گرا و دوست دار ملت بیان کرده‌اند.^{[نیازمند منبع]}

مبارزات سیاسی

قاضی محمد در سال ۱۳۲۳ به جمعیت احیای کرد (ک. ژ. ک.) پیوست و بزودی فرد اصلی آن جریان شد. در سپتامبر ۱۹۴۵، قاضی محمد و عده‌ای دیگر از کردها به شوروی دعوت شدند و با جعفر باقراف نخست وزیر جمهوری آذربایجان شوروی دیدار کردند. این گروه خواهان دولت مستقل کردستان در خاک اجدادی خود بودند. در بازگشت از این سفر قاضی محمد نتایج گفت و گوها را با سران (ک. ژ. ک.) در میان گذاشت. بنا به اسناد موجود^{[کدام اسناد؟]} و تاریخ شفاهی، بعد از آنکه اتهام وابسته بودن به جمعیت احیای کرد زده شده بود، ریاست کردستان تصمیم به مدرن کردن جنبش سیاسی خود گرفتند و حزب دمکرات کردستان را بر اساس همان اهداف جمعیت احیای کردستان اعلام کردند.

در ۲ آبان ۱۳۲۴ خورشیدی بیانیه‌ای با امضای قاضی محمد و ۱۰۵ تن از سرشناسان کرد انتشار یافت. در این بیانیه تأسیس حزب دموکرات کردستان اعلام وهدف‌های حزب برشمرده شد. به این ترتیب در همان روز کنگره اول حزب دموکرات کردستان منعقد شد. پس از مدتی در روز دوم بهمن‌ماه سال ۱۳۲۴ برابر با ۱۹۴۵ میلادی، دولت مستقل کردستان اعلام موجودیت کرد و به مدت یازده ماه دولت مستقل کردستان بر مهاباد و شهرهای اطراف حکومت نمود. سرانجام در حمله گسترده ارتش ایران به مهاباد دولت مستقل کردستان پس از توافق و رضایت متفقین در سال ۱۳۲۶ شکست خورد.

مرگ

قاضی محمد توسط حکومت پهلوی محاکمه و محکوم به اعدام شد و سرانجام در ۱۰ فروردین ۱۳۲۶ در صبح زود به دور از دیدگان مردم در شهر مهاباد به دار آویخته شد. قاضی محمد از بزرگ ترین شخصیت‌های کاریزماتیک ملت کرد شمرده می‌شود.^{[نیازمند منبع]}

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «قاضی محمد»، ویکی‌پدیای کوردی، دانشنامهٔ آزاد (بازیابی در ۱۴ آبان ۱۳۹۲).